टंकलेखन

(हा लेख मी एक टंकलेखनाचा माजी विद्यार्थी ह्या भूमिकेतून लिहित आहे.)

मला आठवत, टंकलेखन शिकण्याची माझी सुरवात "ऐ एस डी एफ, सेमीकोलन एल के जे" ह्या आठ अक्षरांपासून झाली. पहिले काही दिवस तर माझे दोन्ही हात अजिबात उचलले जायचे नाहीत आणि मग अक्षर कागदावर नीट उमटायचीच नाहीत. हात उचलून टंकायला गेल की थोड्याच वेळात हात जाम दुखायला लागायचे. अर्थात काही दिवसातच उचलून टंकायची सवय झाली. स्वत:चा अनुभव आणि इतरांकडे पाहून मला हे लक्षात आल की सर्वाना कधी एकदा वेगात टंकलेखन करतो ह्याची घाई झालेली असती. आमच्या संस्थेत "accuracy first then speed" चे बोर्ड बऱ्याच ठिकाणी लावलेले असायचे. त्याचा खरा अर्थ परीक्षेलाच लक्षात यायचा. लेटर आणि स्टेटमेंटला विशेष अड़चण नाही यायची पण जेव्हा शेवटचा ७ मिनिटांचा स्पीडचा भाग यायचा तेव्हा खरं टंकलेखनाच कौशल्य पणाला लागायच. एक वेळ संपूर्ण उतारा ७ मिनिटांच्या आत टंकुन संपेल पण त्यामधे किती शब्द बिनचूक आहेत हे तपासायला गेल की मग "accuracy first then speed" ची प्रकर्षाने आठवण यायची. एक तर ज्या क्षणाला परिक्षक मनगटावरचं घड्याळ काढून हातात घ्यायचे तेव्हापासूनच हात कापायला लागायचे. मग उगीचच तळहात एकमेकांवर घासून त्याना स्पीड साठी तयार करणं किंवा बोटं कडाकडा मोडून त्याना सैल करणं सुरु व्हायचं. परिक्षक स्टार्ट म्हंटले की मग खरी मजा यायची. एकाच वेळी परीक्षागृहातले सगळे टाईपरायटर त्या सात मिनिटांच्या स्पर्धेत धावायला लागायचे. बोटं दुखायला लागली म्हणून एक क्षण जरी थांबलो तरी बाकीच्या टाईपरायटरचा आवाज पाहून आपण मागे पडतो की काय अशी भीती वाटायची. लेटर, स्टेटमेंटमधे जास्तीत जास्त आणि स्पीड मधे पासिंग पुरते मार्क असच सर्वसामान्य विद्यार्थ्याच ध्येय असायच.

तुलनेने मराठी आणि हिन्दी टंकलेखन शिकायला कमी विद्यार्थी असायचे. एकतर ते इंग्लिशपेक्षा अवघड आणि त्यात आपल्या देशी भाषा असल्याने त्याचं लोकाना आकर्षण कमी असाव. संगणक युगाची सुरवात झाल्यावर तर विद्यार्थी संगणकाचा की-बोर्ड टाईपरायटरसारखाच असल्याने इंग्लिश टंकलेखन शिकायला यायला लागले. मी इलेक्ट्रोनिक टाईपरायटरवरसुद्धा काम केलय. एखादा शब्द जर इरेझ करायचा असेल तर फार छान आवाज करत तो इरेझ व्ह्यायचा.

पेजरची जागा मोबाईलनी, सायकलची मोटरसायकलनी तशीच टाईपरायटरची संगणकाने घेतली. आज आयटी क्षेत्रात काम करताना मला टंकलेखन शिक्षणाचा खूप फ़ायदा होतो. इमेल लिहिताना, कोडिंग करताना इतरांपेक्षा फार लवकर लिहून होतं. मी जेव्हा वेगात काही टाईप करत असलो की लोक मी एखादा जादूचा प्रयोग करतोय अशा नजरेनी पहात राहतात. दुर्दैवानी टंकलेखन शिकून आलेले फार कमी लोकं आजूबाजूला दिसतात. त्याना जर टंकलेखन आलं तर त्यांचा कामाचा बराचसा वेळ वाचेल. टायपिंग टयूटरसारखी सॉफ्टवेअर असतात पण क्वचितच ते शिकण्यासाठी वापरलं जातं. मला खरोखर असं वाटत की कंप्यूटर इंजिनियरला एखाद्या सेमिस्टरसाठी तरी टंकलेखन हा विषय ठेवला पाहिजे. कारण भविष्यात त्याला ह्याचा नक्कीच फायदा होइल.